آیه 111 سوره آل عمران

از دانشنامه‌ی اسلامی

لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذًى ۖ وَإِنْ يُقَاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا يُنْصَرُونَ

[3–111] (مشاهده آیه در سوره)


<<110 آیه 111 سوره آل عمران 112>>
سوره :سوره آل عمران (3)
جزء :4
نزول :مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

هرگز (یهودان) به شما آسیب سخت نتوانند رسانید مگر آنکه شما را اندکی بیازارند، و اگر به کارزار شما آیند از جنگ خواهند گریخت و از آن پس هیچ وقت منصور نخواهند بود.

هرگز به شما جز آزاری اندک نمی رسانند، و اگر با شما بجنگند [شکست می خورند و] به شما پشت کرده [فرار می کنند] آن گاه [از جانب دیگران] یاری نمی شوند.

111]جز آزارى [اندك‌] هرگز به شما زيانى نخواهند رسانيد؛ و اگر با شما بجنگند، به شما پشت نمايند، سپس يارى نيابند.

به شما جز اندك آزار، ديگر آسيبى نرسانند. اگر با شما كارزار كنند پشت كنند و به هزيمت روند و پيروز نگردند.

آنها [= اهل کتاب، مخصوصا» یهود] هرگز نمی‌توانند به شما زیان برسانند، جز آزارهای مختصر؛ و اگر با شما پیکار کنند، به شما پشت خواهند کرد (و شکست می‌خورند؛ سپس کسی آنها را یاری نمی‌کند.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

They will never do you any harm, except for some hurt; and if they fight you, they will turn their backs [to flee], then they will not be helped.

They shall by no means harm you but with a slight evil; and if they fight with you they shall turn (their) backs to you, then shall they not be helped.

They will not harm you save a trifling hurt, and if they fight against you they will turn and flee. And afterward they will not be helped.

They will do you no harm, barring a trifling annoyance; if they come out to fight you, they will show you their backs, and no help shall they get.

معانی کلمات آیه

اذى: آزار، ناپسند، اين كلمه اسم و مصدر هر دو آمده است.

يولوكم: يعنى بر مى گردانند. از تولية كه يكى از معانى آن بر گرداندن است.

الادبار: پشت ها. مفرد آن دبر (بر وزن شتر) به معنى پشت است، مقابل رو.

نزول

محل نزول:

اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است.

شأن نزول:

مقاتل گويد: رؤساى يهود مانند كعب و ابورافع و ابوياسر و كنانة و ابن صوريا نزد عبدالله سلام و ياران او كه قبلاً يهودى بوده و مسلمان شده بودند آمدند و آنان را بر اسلام آوردن سرزنش مي‌نمودند سپس اين آيه نازل گرديد.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


«111» لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ‌

آنها (اهل كتاب) جز آزارى اندك، هرگز به شما زيانى نخواهند رسانيد و اگر با شما بجنگند، به شما پشت كرده و بگريزند، آنگاه هيچ يارى نشوند.

نکته ها

اين آيه، به دنبال آيات گذشته، بشارت و تسلّى براى مسلمانان است كه شما در سايه‌ى‌

جلد 1 - صفحه 583

ايمان، وحدت و امر به معروف و نهى از منكر بيمه مى‌شويد. از تهديدات دشمن نترسيد كه پيروزى با شماست و دشمن خوار و زبون است.

پیام ها

1- روحيّه‌ها را بايد تقويت كرد. «لَنْ يَضُرُّوكُمْ»

2- مسلمانان، در سايه‌ى ايمان بيمه هستند. «لَنْ يَضُرُّوكُمْ»

3- مخالفان شما براى نابودى شما تلاش مى‌كنند، ليكن تنها به گوشه‌اى از اهداف ايذايى خود مى‌رسند. «إِلَّا أَذىً»

4- كسى‌كه ايمان ندارد، روحيّه‌ى مقاومت ندارد. «يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»

5- قرآن، فرار و ضعف اهل‌كتاب در برابر مسلمانان را پيشگويى مى‌كند. «إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ»

6- كسانى پيروز مى‌شوند و دشمن را فرارى مى‌دهند كه در ايمان و امر به معروف ثابت قدم باشند. «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ ... وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»

7- فسق، زمينه‌ى ضعف در جبهه‌هاى جنگ است. «أَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ ... وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»

8- توان دشمن را تحقير كنيد. «وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ (111)

«1» احتجاج طبرسى، جلد اول، صفحه 336، احتجاجه على بعض اليهود (با اندكى تفاوت)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 213

شأن نزول: رؤساى يهود نزد عبد اللّه بن سلام و اصحاب او آمده و ايشان را بر اسلام ملامت كردند، آيه شريفه نازل شد:

لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذىً‌: هرگز ضرر نرسانند شما را مگر آزار كمى كه آن طعن در اسلام شما و دعوت به كفر و بهتان به شما و ترسانيدن از كشتن، وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ‌: و اگر مقاتله كنند شما را، تاب مقاومت نياورده، يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ:

پشت نمايند شما را و فرار كنند. ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ‌: پس يارى كرده نشوند بعد از فرار، يعنى نه از خلق يارى ببينند و نه از خالق مددكارى.

تبصره: حق تعالى اول نفى فرمود اضرار ايشان را از آنچه گويند، و تقرير و تثبيت آن نمود به آنكه اگر به قتال قيام كنند مغلوب و منهزم شوند. و بعد اخبار فرمود به آنكه عاقبت آنان عجز و خذلان است. و ذكر «ثمّ» به جهت تراخى رتبه است، زيرا تسلط خذلان بر آنها اعظم است از اخبار به هزيمت آنان. و اين اخبار از مغيبات است كه موافق واقع شده، زيرا حال بنى قريظه و بنى نضير و بنى قينقاع و يهود خيبر بر اين منوال واقع شد، زيرا با حضرت محاربه نمودند و مغلوب شدند و به غير طعن و سب، قدرت ضررى نداشتند به مسلمانان، و آخر به مذلت جزيه و خوارى مبتلا شدند.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ (111)

ترجمه‌

هرگز ضرر نميرسانند شما را مگر آزارى كنند و اگر جنگ كنند با شما ميگردانند بشما پشتها پس نصرت داده نخواهند شد.

جلد 1 صفحه 479

تفسير

از اهل كتاب آنها كه ايمان آورده بودند گاهى مورد طعن و تهديد و ساير اذيتهاى مختصر از كفار اهل كتاب ميشدند خداوند بآنها تسليت داده است كه اين ضررهاى مختصرى است كه بشما وارد ميشود و شما بايد در راه حق از چيزى مضايقه نداشته باشيد اين جزئيات سهل است عمده آنستكه در موقع جهاد ضرر آنها بشما برسد ولى نميرسد و از ميدانجنگ با شما فرار ميكنند و هيچوقت بشما دست پيدا نمينمايند و غلبه و عزت با شما است و ذلت و انكسار با آنها است و اين امور واقع شد در صدر اسلام.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


لَن‌ يَضُرُّوكُم‌ إِلاّ أَذي‌ً وَ إِن‌ يُقاتِلُوكُم‌ يُوَلُّوكُم‌ُ الأَدبارَ ثُم‌َّ لا يُنصَرُون‌َ (111)

هرگز بشما مسلمين‌ ضرري‌ وارد نميكنند و نميتوانند مگر ‌في‌ الجمله‌ اذيتي‌ و ‌اگر‌ ‌هم‌ ‌با‌ ‌شما‌ مقاتله‌ كنند فرار ميكنند و احدي‌ ‌هم‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ياري‌ نميكند ‌اينکه‌ ‌آيه‌ شريفه‌ مشتمل‌ ‌بر‌ سه‌ معجزه‌ ‌است‌ ‌که‌ خداوند خبر ميدهد و ‌بر‌ طبق‌ ‌آن‌ واقع‌ شد:

1‌-‌ لَن‌ يَضُرُّوكُم‌ إِلّا أَذي‌ً ضرر چند قسم‌ ‌است‌: ضرر جاني‌ ‌که‌ بكشند ‌ يا ‌ مجروح‌ كنند، و ضرر مالي‌ ‌که‌ مال‌ كسي‌ ‌را‌ ببرند، ‌ يا ‌ ضرر عرضي‌ ‌که‌ عرض‌

جلد 4 - صفحه 317

كسي‌ ‌را‌ ببرند و هيچگونه‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ ضررها ‌از‌ طرف‌ يهود ‌بر‌ پيكر اسلام‌ و مسلمين‌ وارد نشد.

و كلمه‌ اذي‌ مفرد منكر ‌است‌ دلالت‌ ميكند ‌بر‌ «اذيّت‌ ‌ما» مختصر اذيتي‌ ‌که‌ عبارت‌ ‌از‌ جسارت‌ و بدگويي‌ و بد كرداري‌ ‌است‌، و ‌اينکه‌ استثناء استثناء متصل‌ ‌است‌ زيرا ‌اينکه‌ نوع‌ ‌از‌ اذيت‌ ‌هم‌ ‌از‌ مصاديق‌ ضرر ‌است‌ كانّه‌ ميفرمايد هيچگونه‌ ضرري‌ متوجه‌ ‌شما‌ نميشود مگر ضرر مختصر جزئي‌، و كساني‌ ‌که‌ توهم‌ كردند ‌که‌ استثناء منقطع‌ ‌است‌ و عنوان‌ اذي‌ ‌غير‌ عنوان‌ ضرر ‌است‌ توهم‌ فاسدي‌ ‌است‌ زيرا استثناء منقطع‌ خلاف‌ ظاهر ‌است‌ مرتكب‌ نميشوند مگر ‌در‌ مقام‌ ضرورت‌.

2‌-‌ وَ إِن‌ يُقاتِلُوكُم‌ يُوَلُّوكُم‌ُ الأَدبارَ و ‌اگر‌ ‌در‌ مقام‌ مقاتله‌ و محاربه‌ ‌با‌ مسلمين‌ برآيند تاب‌ مقاومت‌ ندارند و پشت‌ ميكنند و رو بفرار ميگذارند چنانچه‌ يهود مدينه‌ بني‌ قريظه‌ و بني‌ نضير و بني‌ قينقاع‌ و يهود خيبر تمام‌ منهزم‌ شدند و بمسلمين‌ ‌از‌ ‌آنها‌ جز سب‌ّ و لعن‌ آسيبي‌ وارد نشد.

3‌-‌ ثُم‌َّ لا يُنصَرُون‌َ و احدي‌ ‌از‌ مشركين‌ و كفار ‌حتي‌ نصاري‌ بيهود هيچ‌ گونه‌ كمكي‌ نكردند.

برگزیده تفسیر نمونه


]

اشاره

(آیه 111)

شأن نزول:

در شأن نزول این آیه و آیه بعد نقل شده: هنگامی که بعضی از بزرگان روشن ضمیر یهود همچون عبد اللّه بن سلام با یاران خود آیین پیشین را ترک گفته و به آیین اسلام گرویدند، جمعی از رؤسای یهود به نزد آنها آمدند و زبان به سرزنش و ملامت آنان گشودند و حتی آنها را تهدید کردند که چرا آیین پدران و نیاکان خود را ترک گفته و اسلام آورده‌اند؟ آیه به عنوان دلداری و بشارت به آنها و سایر مسلمانان نازل گردید.

تفسیر:

این آیه و آیه بعد در حقیقت متضمن چند پیشگویی و بشارت مهم به مسلمانان است که همه آنها در زمان پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله عملی گردید:

1- «اهل کتاب هیچ گاه نمی‌توانند ضرر مهمی به شما (مسلمانان) برسانند، و زیانهای آنها جزئی و زود گذر است» (لَنْ یَضُرُّوکُمْ إِلَّا أَذیً).

2- «هر گاه در جنگ با شما رو برو شوند سر انجام شکست خواهند خورد و پیروزی نهایی از آن شما (مسلمانان) است و کسی به حمایت از آنان بر نخواهد خاست» (وَ إِنْ یُقاتِلُوکُمْ یُوَلُّوکُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا یُنْصَرُونَ).

ج1، ص320

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌2، ص 693.
  3. تفاسير روض الجنان و مجمع البيان.
  4. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 140.

منابع